Әкімнің жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім алуға арналған гранттары

Қалалық мәслихатта Алтыншаш Табулдинаның төрағалығымен әлеуметтік-мәдени даму мәселелері жөніндегі тұрақты комиссияның әкімнің жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім алуға арналған гранттарына қатысты мәселемен отырысы өтті.

Қалалық білім басқармасының басшысы Қасымхан Сенғазыев өз сөзінің басында педагогикалық мамандықтар бойынша оқуды аяқтаған 300-ден астам түлек жұмысқа орналасқанын баяндады. Білім басқармасы басшысының пікірінше, бұл елорда әкімдігі мен мәслихаттың қолдауымен мүмкін болған үлкен жетістік. Сенғазыев педагогикалық мамандықтар бойынша гранттар саны жылдан жылға өсіп келе жатқанын атап өтті. Ағымдағы жылы жергілікті бюджеттен барлығы 1206 грант бөлінді, оның ішінде 1050 - педагогикалық мамандықтар бойынша, дене шынықтыру, шет тілі, география, тарих мамандықтары бойынша 466 грант игерілді (44%), педагогика, мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу психологиясы, математика, информатика, орыс тілі және әдебиеті, физика, химия, биология пәндерінің мұғалімі мамандықтары бойынша 584 грант игерілмеді (56%). Педагогикалық мамандықтар бойынша өткен жылы 417 грант, ағымдағы жылы 460 грант игерілді. Денсаулық сақтау басқармасының өтінімдері бойынша негізінен резидентураға медициналық мамандықтарға 128 грант бөлінді.

Үкімет қаулыларына сәйкес 1, 2 топтағы мүгедектігі бар азаматтар, бала кезінен мүгедектер, ауылдық жердегі азаматтар, ҚР азаматтары болып табылмайтын ұлты қазақ азаматтар, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар, 4 және одан да көп кәмелетке толмаған балалар тәрбиеленіп отырған отбасылардың балалары, толық емес отбасылардан шыққан балалар, мүгедек балалары бар отбасыларының балалары үшін квоталар ескерілді. 2022 жылы 7 ЖОО-да педагогикалық, медициналық мамандықтар және гуманитарлық пәндер бойынша мемлекеттік білім беру тапсырысы орналастырылды.

Депутат Нұрдәулет Оразханов Астана медициналық университетіне тек 128 грант бөлінгенін атап өтті. Депутаттың пікірінше, медициналық мамандықтар бойынша көбірек грант бөлу қажет еді, өйткені қазір кадрлардың жетіспеушілігі байқалуда.

Тұрақты комиссияның төрағасы Алтыншаш Табулдина гранттардың игерілмеуінің себебі, мысалы, ЕҰУ-де педагогикалық мамандықтар бойынша қандай себептермен игерілмей қалғаны туралы сұрады.

Депутат Арайлым Құмаржанова жалпы білім беретін мектеп түлектері - Алтын белгіге және оған қоса жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау басқармасының грантына үміткер мүмкіндіктері шектеулі балаларға қатысты сұрақ қойды. ДКК анықтамасына сәйкес олар Алтын белгіге үміткер бола алмайды, сонда баланың таңдауы бар ма, не Алтын белгіге үміткерліктен бас тартып, грантқа ие болу, не ДКК анықтамасын ұсынбау. Ағымдағы жылы мүмкіндігі шектеулі бір түлек Алтын белгі белгісімен марапатталды және білім басқармасының қолдауымен әлеуметтік қорғау басқармасының грантына түсті. Алайда бұл мәселе болашақ түлектер үшін қалай шешілетіні маңызды.

Мәслихат хатшысы Ерлан Каналимов білім беру жүйесі жергілікті атқарушы және өкілетті органдар үшін басымдықта екенін, себебі, мәселе елорданың әлеуметтік-экономикалық дамуына үлес қоса алатын білікті кадрларды даярлау туралы болып отырғанын атап өтті. Жоғары білім алу мәселелері бірнеше жыл бойы көтеріліп келеді. Каналимов мүдделі органдардан грант алушылармен шарттың талаптарын қайта қарауды бірнеше рет сұрағанын еске салды, өйткені онда тараптардың құқықтары мен міндеттері анық жазылмаған. 4-5 жыл бойы стипендия алған, тегін жатақханада тұрған, тамақтанған және қоғамдық көлікті пайдаланған грант иегері оқуын аяқтағаннан кейін әлеуметтік пакетсіз қалады, ал еңбек жолының басында жалақының аз болатыны бәріне белгілі. Қалада сол саладағы мамандардың жетіспеушілігіне байланысты мемлекет оны оқытты, алайда оның болашағы туралы толық ойластырылмаған. Мысалы, жас маманға жеңілдікті шарттармен жалдауға тұрғын үй қажет. Сондықтан, оқытылған маман жергілікті бюджет есебінен оқытылса да, әлеуметтік пакетті қамтамасыз ететін компанияға артықшылық береді. Осыған байланысты Каналимов мамандар даярлау мәселелерімен айналысатын барлық 4 мемлекеттік органға қала әкімінің грантына оқыған түлектерді әлеуметтік қамсыздандыру туралы мәслихатқа ұсыныс енгізуді сұрады, өйткені қала үшін оқытуға жұмсалған қаражаттың тиімділігі маңызды.

Келесі мәселе техникалық және кәсіптік білім беру гранттарына қатысты болды. 2024 жылға дейін шамамен 11 мың маман дайындау жоспарланған болатын. 2018-2020 жылдарда мамандарды даярлауды талдаудың нәтижелері өте нашар. Үш жыл ішінде 19 мыңнан астам адам оқуға грант алған, олардың 7600-і жұмыс істейді, 4300-і мамандық бойынша жұмыс істейді. Мамандықтар тізімінде краншылар, электриктер, дәнекерлеушілер, лифт жұмысшылары, газшылар, автобус жүргізушілері және т.б. жоқ. Каналимов білім басқармасы басшысынан осы мәселеге назар аударуды және оны оң шешуге тырысуды сұрады. Ол жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау басқармасы басшысының м.а. Ерлан Жүсіповке мамандыққа сәйкес емес жұмыс істеуге байланысты проблемалық мәселелер және т. б. бойынша сұрақтар қойды. Каналимовтың пікірінше, проблеманың түп-тамыры еңбек ресурстарының теңгерімін жүйелі талдаудың болмауы. Бүгінгі таңда еңбек биржасында 22 мың адам ресми тіркелген, минималды жалақысы 150 мың теңге болатын 8 мың бос жұмыс орны бар. Неліктен адамдар ресми еңбек биржасына бармайды, тиісті ақпараттың болмауынан ба, әлде тіркелуге қажетті құжаттардың көптігінен бе. Халық ресми еңбек биржасы бар екенін білмейтін сияқты. Еңбек нарығын зерделеу кезінде біз ірі коммуналдық кәсіпорындардың қажеттілігін негізге аламыз, бірақ олардың еңбек нарығындағы үлесі 18-20% ғана екенін ескермейміз. Қалған үлес жеке секторға тиесілі, бірақ ешкім шағын және орта бизнеспен жұмыс істемейді. Бұл мәселелерді Атамекен палатасымен, лифтші, құрылысшы, тігінші, кондитерлердің және т. б. кәсіби қауымдастықтарымен бірлесіп шешу қажет. Қала бойынша 300 мың ШОБ кәсіпорны тіркелген.

Тұрақты комиссияның төрағасы отырыс барысында фейсбукке келіп түскен азаматтар С. Усинаның, М. Кужимованың өтініштерін оқыды.

Жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау басқармасы басшысының м.а. Ерлан Жүсіпов әлеуметтік көмекке үміткерлерді атады, олардың арасында бала кезінен мүгедектер, мүмкіндігі шектеулі адамдар және көп балалы отбасында тәрбиеленетін адамдар бар. Басқармаға 46 адам жүгінген, 29-ын комиссия қарады, 17 адам республикалық грантқа ие болғандықтан бас тартты.

Депутаттар конкурсқа қатысуға ниет білдірушілер көп пе, басқармада жалпы білім беретін мектепте оқуын аяқтайтын немесе 9-сыныпты аяқтайтын мүмкіндігі шектеулі балалардың, бала кезінен мүгедек балалардың, жетім балалардың тізімі бар ма деген сұрақтар қойды. Депутаттардың пікірінше, әркімнің басқарма сайты арқылы ақпарат алу мүмкіндігі бола бермейді, сондықтан басқа ақпарат көздерін де пайдалану керек. Іс жүзінде мұндай санаттағы балаларды ақпараттандыру бойынша жұмыс жүргізілмейді, олардың көпшілігі әлеуметтік көмек алу мүмкіндігі туралы білмейді.

Құмаржанова азаматтардан көптеген колледждер мүмкіндігі шектеулі адамдарға бейімделмегені туралы шағымдар түсетінін хабарлады. Мүмкіндігі шектеулі балалар үшін бизнесті қолдау шаралары бар ма?

Отырысты қорытындылай келе, тұрақты комиссияның төрағасы Алтыншаш Табулдина депутаттардан көптеген ұсыныстар айтылғанын, атап айтқанда, ол мәслихат хатшысының түлектерге арналған әлеуметтік пакет туралы ұсынысын қолдайтынын, сондықтан білім басқармасымен бірлесіп проблемалық мәселелерді шешу жолдары туралы ұсыныстар дайындау қажеттігін атап өтті. Сондай-ақ, ол жұмыспен қамту орталығы бүгінгі күні бос жұмыс орындары туралы барлық ақпарат шоғырланған орын болмай тұрғанын, бос жұмыс орындары туралы жариялайтын кәсіпорындар саны аз екенін атап өтті. Халықта жұмыспен қамту орталығы жөнінде тек жұмыссыз ретінде тіркелуге болатын мекеме ретінде көзқарас қалыптасқан, жұмыспен қамту орталығы арқылы жақсы жұмыс табуға болады дегенге ешкім сенбейді. Сондай-ақ, кәсіпорындар да ол жерге сұранысқа ие болмай қалған кадрлар келеді деп ойлайды. Халық арасында ақпараттық жұмысты белсендірек жүргізу керек.