Қаражатты пайдалану тиімділігі аудитінің қорытындылары

Қалалық мәслихатта Ерлан Каналимовтың төрағалығымен мәслихат пен Нұр-Сұлтан қаласы бойынша Тексеру комиссиясының бірлескен отырысы өтті.

Тексеру комиссиясының мүшесі Егор Лебо Нұр-Сұлтан қаласы бойынша Тексеру комиссиясының «Жергілікті атқарушы орган резервінің қаражатын пайдалану тиімділігінің мемлекеттік аудиті, бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің дебиторлық және кредиторлық берешектеріне талдау жасау» аудиторлық іс-шарасының қорытындылары туралы баяндады. Ол орын алған бұзушылықтар мен мемлекеттік органдардың проблемалық дебиторлық және кредиторлық қарыздарды азайту үшін қолданып жатқан шараларының жеткіліксіздігі туралы ақпарат берді. Жергілікті атқарушы органның резервінен қаражат бөлу кезінде бюджет заңнамасын бұзуға жол берілген, оның үстіне қаражаттың бір бөлігі тиімсіз пайдаланылған. Дебиторлық берешектің негізгі үлесі құрылыс басқармасына тиесілі. Құрылыс, көлік, ОЭКБ басқармалары бойынша қолданыстағы заңнаманы бұза отырып, сот-наразылық жұмыстары сапасыз жүргізілуде. Көптеген мердігерлер жұмыс істейді, салық төлейді. Тексеру комиссиясы істің жай-күйін зерделеп, мынадай шешу жолдарын ұсынды: барлық дебиторлар бойынша талап-арыз жұмысын жүргізу, мәжбүрлеп, оның ішінде атқару парағын қайта ұсыну жолымен өндіріп алу, өткен жылдардың берешегі бар мердігерлерді банкрот деп тану жөнінде шаралар қабылдау.

Қалалық қаржы басқармасының басшысы Әліби Жұмаев бюджет қаражатын тиімсіз жоспарлауға қатысты негізгі мәселелерге тоқталды. Аудиторлық тексеру барысында процедуралық және жүйелік сипаттағы бұзушылықтар жойылды. Дебиторлық және кредиторлық берешекті ұлғайтуға қатысты қаржы басқармасы бюджеттік бағдарламалар әкімшілерімен жұмыс жүргізуде. 2022 жылдың 1 шілдесі мерзіміндегі жағдай бойынша құрылыс басқармасы, көлік басқармасы, ОЭКБ басқармасы өткен жылдардағы дебиторлық берешек сомасының бір бөлігін өтеген. Қала әкімінің орынбасарымен бекітілген дебиторлық берешекті қысқарту бойынша іс-шаралар жоспары әзірленді. Кредиторлық берешек 10 млрд. теңгеге азайды.

«Нұр-Сұлтан қаласының Құрылыс басқармасы» ММ басшысы Төлеген Құлұшев Тексеру комиссиясының анықталған бұзушылықтар фактісі бойынша нұсқамаларын орындау үшін өзіне жүктелген міндеттерді орындамаған және ҚР заңнамасының бұзылуына жол берген жауапты қызметкер жұмыстан босатылғанын, «ОптАзия Сервис» ЖШС жосықсыз мердігер деп тану бойынша, өткен жылдардың дебиторлық берешегін өтеу бойынша жұмыс басталғанын, қаржы басқармасымен іс-шаралар жоспары жасалғанын, сондай-ақ ағымдағы жылдың 31 қазанына дейінгі мерзімде дебиторлық берешекті өтеу бойынша жұмыстар жүргізілетінін, ұйымның кепілдік хаты бар екенін баяндады.

«Нұр-Сұлтан қаласының Көлік және жол-көлік инфрақұрылымын дамыту басқармасы» ММ басшысы Жансұлтан Сапарбаев дебиторлық берешектің негізгі бөлігі автобус сатып алу үшін лизинг бойынша CTS шаруашылық қызметі барысында қалыптасқанын хабарлады. Бұл тармақ бойынша 2027 жылға дейін медиативтік келісім бар, сондай-ақ «Сот орындаушысы» ЖШС-мен меморандум жасалды. 2022 жылғы берешек ағымдағы жұмыс түрлері бойынша аванс беруге байланысты пайда болды. Сапарбаев Атамекен кәсіпкерлер палатасы аванс ережесін өзгертуді, яғни бұған дейін 30% төлегенін, енді Атамекен 50% төлеуді ұсынғанын, осыған байланысты ауыр зардаптар туындауы мүмкін екенін атап өтті.

Мәслихат хатшысы Ерлан Каналимов Атамекен палатасының отырысында осы мәселелерді қарап, оны қолдануға болатынын жұмыс түрлерін анықтап алуды ұсынды. Қазір барлық мердігерлерге, оның ішінде адал мердігерлерге де сұрақтар көп. Мұндай жағдайда барлық тәсілдерді өзгертіп, кешенді көзқарас танытып, мемлекеттік сатып алулар бойынша заңды өзгертіп, барлық мәселені жетілдіру керек.

«Нұр-Сұлтан қаласының Отын-энергетикалық кешені және коммуналдық шаруашылық басқармасы» ММ басшысының орынбасары Ерлан Сыздықов тексеру барысында 23 бұзушылық анықталғанын, олар бойынша басқарма қарсылық жібергенін, оның 12-сі қабылданғанын хабарлады. Орындалған жұмыстардың актілерімен 3 млрд. теңгеден астам берешек өтелген.

Мәслихат хатшысы Ерлан Каналимов дебиторлық және кредиторлық берешек мәселелері бірнеше рет қарастырылғанын атап өтті. Бюджеттік өтінімдерді қарау барысында да бұл мәселелер талқыланады. Осыған байланысты депутаттар барлық жағдайды өз көздерімен көру үшін объектілерге барады. Соңғы уақытта қандай-да бір ілгерілеу бар, бірақ тұтастай алғанда жағдай өзгермей келеді. Жылдың басында барлық әкімшілер жиналып, өтеу кестесі бекітіледі, бірақ мәселе заң қызметтерінің құзыретсіздігінде. Қалыптасқан барлық дебиторлық берешектің 83% - ы өткен жылдардың берешегі (2004-2013 жылдар). Егер бұл қарыздарды өтеу мүмкін болмаса, онда компания басшылары қаржылық бұзушылықтар үшін ұзақ уақыт сотталған немесе компаниялар банкрот деп жарияланған қарыздардың бір бөлігін есептен шығару керек шығар, бұл мәселені алқалы түрде шешу керек. Әрбір шартты фискалдық, құқық қорғау органдарының, прокуратураның, мемлекеттік кірістер департаментінің, тексеру комиссияның қатысуымен қарап, нені есептен шығаруға болатынын, нені қайтаруға болатынын шешу қажет.

Каналимов апта соңына дейін мемлекеттік органдардың заң қызметтері бойынша, заңгерлердің құзырет деңгейі, білімі, өтілі, жұмысының тиімділігі бойынша талдау жүргізуді тапсырды. Қажет болса, талап-арыз жұмысы бойынша тегін оқыту ұйымдастырылады.

Мәслихат хатшысы атқарушы органдардың жұмысын әлсіз ақпараттық сүйемелдеу проблемасын көтерді. Неліктен халыққа жосықсыз мердігердің қарызды қайтарғаны туралы ақпарат берілмейді. Баспасөз турын ұйымдастырып, бюджет қаражатын пайдаланған, бірақ объектілерді аяқтамаған мердігерлердің қызметін жария етуге болады. Каналимов мысал ретінде құрылыс басқармасын келтірді, өткен жылдардың дебиторлық берешегін өтемеген 15 мердігер қазіргі уақытта белсенді салық төлеушілер болып табылады, 3 мердігердің дебиторлық берешегі болса да, қолданыстағы келісімшарттары бар. Мұндай жағдай құқықтық мемлекетте болмауы тиіс. Осындай жағдайлар басқа басқармаларда да орын алып отыр. Осыған байланысты дебиторлық берешекті өтеу кестесін қарастыру қажет. Мемлекеттік органдардың ешқайсысы жеке сот орындаушыларының палатасымен меморандум жасамаған, олар жұмыс істеуге дайын.

Каналимов соңғы 2 жылда бірде-бір компания жосықсыз деп танылмағанын және қара тізімге енгізілмегенін атап өтті, бұл ақпаратты Қаржы министрлігінен анықтауға болады.

Депутаттар дебиторлық берешегі бар мердігерлерге қатысты сұрақтар қойды, оларға қатысты қандай шаралар қабылданды және Каналимовтың мемлекеттік органдардың заң қызметтерінің жұмысын күшейту туралы ұсынысын қолдады.

Депутат Бауыржан Жанқонақов қаржы басқармасының басшысына аудан әкімдіктерінде қаражат болса да, резервтен қар жинауға бөлінген 600 млн. теңге мәселесі бойынша сұрақ қойды. Сондай-ақ, депутат неліктен құрылыс басқармасы екі үйдің өртке қарсы жүйесін күрделі жөндеуге резервтен 360 млн.теңге жұмсағанын сұрады. Бүгінгі таңда бұл жүйелер әлі де жұмыс істемейді.

Мәслихат хатшысы барлық проблемалар мемлекеттік органдардың сылбырлығына байланысты екенін, 16 желтоқсанда конкурс жариялауға болатынын, алайда мұны тек бірен-саран мекемелер ғана орындайтынын атап өтті. Нәтижесінде конкурстар наурыз-сәуір айларында өткізіледі және жұмысты орындауға аз уақыт қалады. Көптеген бюджеттік бағдарламалар әкімшілері жұмысты жоспарлы, жүйелі жүргізбейді. Қазір құрылыс регламентіне өзгерістер енгізу қажеттілігі туындап отыр, мысалы сол жылдардағы қаптау материалдары қазір жарамсыз болып қалған, осыған орай проблемалық үйлердің саны артады. Керамикалық плиткалар қаптау материалы ретінде үш қабаттан аспайтын ғимараттарда ғана пайдаланылуы мүмкін, бұл әлемдік тәжірибе.