Елордадағы нашақорлық пен есірткі бизнесіне қарсы іс-қимыл

Қалалық мәслихатта Гүлжамал Жапарованың төрағалығымен заңдылық, құқық тәртібі және жұртшылықпен жұмыс мәселелері жөніндегі тұрақты комиссияның отырысы өтті.

Нұр-Сұлтан қаласында мемлекеттік органдардың нашақорлық пен есірткі бизнесіне қарсы іс-қимылға бағытталған қызметін үйлестіру жөніндегі қала әкімдігінің ведомствоаралық штабының жұмысы туралы бірінші болып Нұр-Сұлтан қаласының Полиция департаменті Есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл басқармасы басшысының м.а. Еркеш Қалықов баяндады.

Өз сөзінде Қалықов нашақорлық пен есірткі бизнесіне қарсы күрес мәселелерін табысты шешу қоғамның тұрақтылығы мен әл-ауқатының шарты болып табылатынын атап өтті. Полиция департаментінің қызметі есірткі, оның ішінде синтетикалық есірткі құралдары айналымы саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға бағытталған. Жыл басынан бері заңсыз айналымнан 189 кг түрлі есірткі түрлері алынды, 395 есірткі қылмысы, оның ішінде ауыр және аса ауыр қылмыстар анықталды, олардың саны 79-ға артқан. Есірткіге байланысты 32 қылмыстық іс аяқталды, оның ішінде аса ауыр – 14, ауыр – 16. Қазіргі уақытта синтетикалық есірткілердің заңсыз айналымы проблемасы өткір болып тұр. Жыл басынан бері 4 есірткі зертханасының қызметі жойылып, 31 кг-ға жуық синтетикалық есірткі тәркіленді. Бұл жұмыста қарапайым азаматтар үлкен көмек көрсетеді, олардың берген ақпараты негізінде 66 есірткі сайты бұғатталды, сонымен қатар азаматтар есірткіні сату туралы хабарландырумен граффитилерді іздеуге және жоюға көмектеседі. Жастармен профилактикалық жұмыс жандандырылды. Жоғары оқу орындарымен меморандумдар жасалды, мемлекеттік органдармен, ҮЕҰ және басқа да мүдделі ұйымдармен бірлесіп 174 профилактикалық іс-шаралар өткізілді. БАҚ арқылы үлкен ақпараттық жұмыс жүргізілуде, есірткіге қарсы мазмұндағы ақпараттық буклеттер таратылуда, қоғамдық көлікте, LED экрандарда, билбордтарда есірткіге қарсы ақпарат орналастырылған. 2022-2025 жылдарға арналған «Нұр-Сұлтан – есірткісіз қала» кешенді жоспары іске асырылуда.

«Нұр-Сұлтан қаласы әкімінің аппараты» ММ-нің Құқық қорғау органдарымен және терроризмге қарсы комиссиясымен жұмыс бөлімінің бас маманы Аман Оспанов отырысқа қатысушыларға қала әкімдігінің ведомствоаралық штабының алдын алу жұмысында жастарға ерекше назар аударылатынын айтып өтті. Қалалық сотта дөңгелек үстел өткізілді, онда жастар ортасы, синтетикалық есірткінің таралуы мәселелері талқыланды. Жеңіл пайда табу мақсатында жастар мессенджерлерде синтетикалық есірткі сату туралы хабарландырулар орналастырады. Мұндай сайттар анықталып, бұғатталады, граффити өшіріледі. Кәсіпкерлермен кездесу барысында көңіл көтеру орындарында есірткі таратқаны үшін жауапкершілік туралы түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. ҚР АҚДМ-ға отбасын қолдау қажеттілігі туралы хат жолданды, өйткені дәл осы отбасында есірткіге қарсы тәрбие қалыптасады.

Мәслихат хатшысы Ерлан Каналимов елорда күн сайын өсіп келе жатқанын, жастар саны артып, балалы отбасылар көп келіп жатқанын атап өтті. Мемлекеттік органдардың өкілдері айтып өткен алдын алу шаралары өте тиімсіз болып отыр және іс жүзінде проблеманың себептерімен емес, салдарымен күрес жүріп жатыр. Үш-бес жылдық кешенді бағдарламалар, жоспарлар құрылды. Бұл жұмыста басты рөл Полиция департаментінің Есірткі бизнесіне қарсы күрес басқармасына тиесілі, қалада психологиялық қызметтер, әлеуметтік қызметкерлер, білім беру, денсаулық сақтау жүйелері бар, мысалы, Артспорт сияқты бірқатар жобалар жұмысы ұйымдастырылған. Бірақ бұл жұмыста айтарлықтай жетістіктер болмай отыр.

Каналимов қолданыстағы бағдарламаны зерттей келе, бұл жәй ғана іс-шаралар жиынтығы, онда жағдайдың жақсарғанын көрсететін көрсеткіштер, индикаторлар жоқ деген қорытындыға келгенін айтты. Мемлекеттік органдар жұмысқа тартылмаған және бұл проблема кез-келген адамға қатысты орын алуы мүмкін екенін түсінбей отыр. Қалада 20 мемлекеттік орган бар, алдын алу жұмыстарына арналған жиынтық бюджет 30 млн. теңгені құрайды, бұл үлкен сома емес және нәтижесі де сәйкесінше. Бұл проблемаға деген көзқарас жауапсыз және кәсіби емес болып отыр. Бағдарламаны қайта қарау керек, онда салдармен емес, себептермен күресетін нақты шаралар болуы керек.

Мәслихат хатшысы Есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл басқармасы басшысының м.а. проблемалық мәселелер бойынша жеке ақпарат беруді сұрады. Полиция департаменті бойынша үш жылдық жоспар қабылданған, онда ғимараттарды жабдықтау, арнайы жабдықтар, көлік және т.б. бойынша тараулар белгіленген. Қала полиция департаментінің әрбір бөлімшесі бойынша жеке жоспар әзірлей алмайды.  Миллиардтаған қаражат қажетсіз іс-шараларға жұмсалады, ал балаларымыздың қауіпсіздігі мен болашағы туралы сөз болғанда, қаражатты үнемдеу басталады. Каналимов бір ай ішінде жұмыс жоспарының жаңа нұсқасын ұсынуды, индикаторлар мен күтілетін нәтижелерді енгізуді сұрады. Жоспар тиімді және әмбебап болуы тиіс, түпкі мақсатты ескере отырып, жобаны барлық мемлекеттік органдармен пысықтау қажет, бейінді басқармалар өз ұсыныстарын беруі тиіс. Сондай-ақ, Каналимов менеджерлердің өкілеттіктеріне қатысты мәселені көтерді, неге бұл пилоттық жоба кешенді жоспарға кірмеді.

ПД өкілі сөз сөйлеп, денсаулық сақтау органдарына есірткі тұтынған 700-ге жуық адам жеткізілгенін, алайда ҚР ДСМ 2020 жылғы 25 қарашадағы «Психикалық денсаулық саласында медициналық-әлеуметтік көмек көрсетудің кейбір мәселелері туралы» № ҚР ДСМ-203/2020 бұйрығына сәйкес профилактикалық бақылау тобы алынып тасталғанын, бұл ауруларды ерте сатысында анықтаудың мүмкін болмауына әкеп соққанын айтты. Соңғы жылдар ішінде ресми есепте тұрған есірткі тұтынушылар санының жыл сайын төмендеуі байқалады, әрине, бұл нақты статистиканы көрсетпейді. Сондай-ақ, наркологиялық науқастарды есепке қою пациенттің жазбаша келісімін алғаннан кейін ғана жүзеге асырылады. Іс жүзінде нарколог дәрігерлер наркологиялық ауруға байланысты профилактикалық немесе диспансерлік бақылау жүргізуге жазбаша келісім ресімдеу барысында, қоғамдағы стигматизацияға байланысты бас тартуларға тап болады, нәтижесінде тіркелген есірткі тұтынушылар саны азаяды. Осыған байланысты НҚА-ге «профилактикалық бақылау» ұғымын қайтару, сондай-ақ наркологиялық есепке алу және кейіннен бақылау үшін пациенттердің (есірткіге және басқа да ББЗ-ға тәуелді) жазбаша келісімі болуы жөнінде талапты алып тастау ұсынылады.

Комиссия отырысының төрағасы Жапарова есірткі мәселесінің терроризм мен жаппай қырып-жою қаруы мәселесі деңгейіне тең екенін атап өтті. Есірткі бизнесінде нақты еңбек бөлінісі бар, әртүрлі жұмыс әдістері қолданылады. Есірткі бизнесі біздің полиция қызметі жұмысын жоққа шығаратынын мойындау керек. Ауқымды шаралар қабылдау қажет. Алдын алу жұмыстарын мектеп жасына дейінгі кезден бастап жүргізу керек және бұл қызметке бүкіл қоғамды тарту керек. Жапарова есірткіге тәуелділерді мәжбүрлеп емдеу тәжірибесіне оралуды ұсынды.

Отырыс барысында дәріханалық есірткі бизнесімен байланысты проблемалар (бақылау сатып алу кезінде кәмелетке толмағандарға психобелсенді заттарды рецептісіз сату фактілері анықталды), қолданыстағы заңнамада кәмелетке толмағандарға дәрілік препараттарды сатуға байланысты жеке тұлғалардың жауапкершілігіне қатысты нормалардың болмауы, бүгінгі күні (ағымдағы жылдың наурызынан бастап) есірткіге тәуелділер бойынша бірыңғай базаның болмауы мәселелері талқыланды.

Гүлжамал Жапарова профилактикалық жұмыс үздіксіз жүргізіліп, тұрақты сипатта болуы тиіс екенін атап өтті.

Мәслихат хатшысы Ерлан Каналимов отырысты қорытындылай келе, 20 мемлекеттік орган – бұл үлкен күш екенін және кешенді жоспарға өзгерістер енгізу бойынша үлкен жұмыс күтіп тұрғанын атап өтті.