Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі комиссияның жұмысы туралы

Қалалық мәслихатта Нұрлан Көпешовтың төрағалығымен заңдылық, құқық тәртібі және жұртшылықпен жұмыс мәселелері жөніндегі тұрақты комиссияның отырысы өтті.

Тұрақты комиссияның отырысы барысында «Нұр-Сұлтан қаласы әкімдігінің жанындағы кәмелетке толмағандардың істері және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссияның кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау және қалпына келтіру шараларын жүзеге асыру жөніндегі жұмысы туралы» мәселе талқыланды.

Елорда әкімдігі хатшылығының Әйелдер істері және отбасылық- демографиялық саясат жөніндегі комиссиясының бас инспектор-хатшысы Анар Мұқашева отырысқа қатысушыларға кәмелетке толмағандардың істері және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссияның 10 отырысы өткізілгенін хабарлады.

Комиссия 80 балаға құжаттандыру, медициналық тексеру, психологиялық сүйемелдеу, бос уақытын ұйымдастыру бөлігінде көмек көрсетті. Бір жыл ішінде қорғаншылық және қамқоршылық органдары балалардан бас тарту қаупі жоғары отбасыларға 58 тексеру жүргізді, 10 бала отбасынан уақытша алынып, Балалар үйі мен Өмірлік қиын жағдайда жүрген балаларды қолдау орталығына орналастырылды. Орталыққа жыл ішінде барлығы 385 бала орналастырылды, 15 ата-ананың құқықтары шектелді, 16 ата-ана ата-аналық құқықтарынан айырылды. Комиссия мүшелері Өмірлік қиын жағдайда жүрген балаларды қолдау орталығына, «Шанс» кәмелетке толмағандарды әлеуметтік-құқықтық қолдау орталығына тұрақты негізде барып тұрады.

Ювеналды полиция қызметкерлері комиссия мүшелерімен және ҮЕҰ-мен бірлесіп, қылмыстардың, өзіне-өзі қол жұмсаудың, жыныстық қолсұғушылықтың алдын алу бойынша үлкен жұмыс жүргізуде. Мысалы, психологиялық көмек көрсету үшін «Құқық» ҚҚ-на 300-ден астам бала жіберілді. Ювеналды полиция қолайсыз 213 отбасын анықтап, профилактикалық есепке қойды, олардың асырауында 308 кәмелетке толмаған бала бар. Балаларды тәрбиелеу және оқыту бойынша өз міндеттерін орындамағаны үшін 313 ата-ана жауапқа тартылды.

Анар Мұқашеваның ақпараты бойынша суицидтер саны, оның ішінде аяқталған және суицид әрекеттері 51-ден 136-ға дейін өскен, жыныстық қолсұғылмаушылыққа қарсы қылмыстар да 2020 жылғы 22-ден 2021 жылы 43-ке дейін артқан.

Жағдайды жақсарту және ведомствоаралық өзара іс-қимылды қамтамасыз ету үшін қала аудандарында кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі комиссиялар құру ұсынылады. Елордада қалалық деңгейде кәмелетке толмағандардың істері және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі бір комиссия жұмыс істейді, хатшы екі комиссияның хатшылары лауазымдарын қоса атқарады, жұмысынан босатылмаған. Қорғаншылық және қамқоршылық органдарында 5 бірлік бар, ал кәмелетке толмаған балалар саны 400 мыңнан астам. Мәслихат депутаттарының көмегімен білім басқармасының жанынан өмірде қиын жағдайға тап болған отбасылар мен балаларға көмек көрсету үшін психологиялық сүйемелдеу қызметі ашылды. Мұндай қызметтерді консультациялық қызметтер көрсету және отбасыларды сүйемелдеу үшін қала аудандарында ашу қажет. Өңірді дамыту бағдарламасына отбасылық әл-ауқатты анықтау бойынша индикаторларды енгізу ұсынылады.

Білім басқармасының басшысы Қасымхан Сенғазыев кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, асырау және оқыту бойынша өз міндеттерін орындамайтын ішкі істер бөлімінде профилактикалық есепке қойылған адамдардың саны туралы ақпарат берді. Есепте барлығы 171 отбасы тұр, оларда 357 бала тәрбиеленуде. 2022 жылдың қаңтар айында осындай 26 отбасы анықталды, оларда 46 бала бар.

Қасымхан Сенғазыев білім басқармасы өмірлік қиын жағдайда жүрген балаларды қолдау орталығының қызметіне тұрақты негізде мониторинг жүргізетінін атап өтті. Орталықта дәлелсіз себептермен сабаққа қатыспайтын, ювеналды полицияда тізімдік есепте тұрған кәмелетке толмағандар бойынша бірыңғай деректер базасы бар. Жыл басында 24 оқушы есепке қойылды.

Өткен жылдың желтоқсан айында өмірлік қиын жағдайдағы балалармен жұмыс істеу үшін қалалық психологиялық сүйемелдеу қызметі ашылды. Отбасылармен, олардың ерекшеліктерін ескере отырып, оңалту бойынша жеке жұмыстар жүргізіледі, отбасылық қолайсыздық себептері анықталады, тиісті көмек көрсетіледі. Ағымдағы жылдың бір жарым айында 27 отбасына, оның ішінде 45 балаға осындай көмек көрсетілді.

Бұл жұмыста балалардың бос уақытын ұйымдастыру маңызды рөл атқарады. Бүгінгі таңда балалардың 73%-ы қосымша біліммен қамтылған, оның ішінде 11%-ы халықтың әлеуметтік осал топтары санатындағы балалар, олар үйірмелер мен секцияларға жеңілдікті негізде барады, жетім балалар мен ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балалар тегін барады.

Білім басқармасының құқық бұзушылықтардың алдын алу жөніндегі жоспарында: кәмелетке толмағандардың құқықтарын қорғау жөніндегі бөлім ашу; қосымша білім берумен көбірек қамтуды ұйымдастыру үшін қала шетінде Community орталықтарын, қосымша білім беру ұйымдарының филиалдарын ашу; қосымша білім беруге мемлекеттік тапсырысты орналастыру; 4 ауданда психологиялық сүйемелдеу қызметін ашу; білім беру ұйымдарында кезең-кезеңімен алдын алу жөніндегі менеджердің штат бірлігін енгізу; білім беру ұйымдарында мектеп медиациясын дамыту.

Депутат Назгүл Мағжанова Үркер тұрғын алабында профилактикалық жұмыстардың болмауына байланысты алаңдаушылық білдіріп, бұл алапта қандай іс-шаралар жоспарланып отырғанын сұрады. Үркерде 9 мың кәмелетке толмағандар тұрады, ал секциялар жоқ.

Тұрақты комиссияның төрағасы Нұрлан Көпешов қатысып отырған спорт, білім басқармаларының басшыларына әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорацияға (ӘКК) жүгінуді ұсынды, ӘКК балансында үйлердің бірінші қабаттары бар, оларды аула клубтарын, үйірмелер мен секциялар құруға пайдалануға болады. Ол үшін салынып жатқан үйлердің тізімін зерттеп, жоспар жасау керек. Мысалы, Қошқарбаев көшесі, 60 үйде секция үшін бөлме ашылды.

Депутат Ерлан Дәкенов бүгінгі күнде кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылық статистикасы қандай және қандай алдын алу іс-шараларын өткізу жоспарланғанын сұрады. Сондай-ақ, ол кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі инспекторлардың лауазымына қатысты мәселені қозғады, олар жойылып, тек аймақтық инспекторлар қалдырылған.

Депутат Бақдәулет Жанділдаев Парламент Мәжілісінің депутаты Динара Закиевамен бірге қолайсыз отбасыларға барып қайтқанын айтты. Сапар барысында профилактикалық есепте тұрған көптеген отбасылар баланы спорт секциясына тегін орналастыру мүмкіндігі бар екенін білмейтіні белгілі болды. Спорт секцияларын құру ісіндегі барлық жаңалықтар туралы әрдайым ақпараттандыру жүргізіп отыру қажет. Екінші мәселе - әлеуметтік педагогтардың жұмысының сабақтастығы, олар мектептен кеткенде өздері жұмыс істеген отбасылар бойынша материалдарды қалдырмайды. Сондай-ақ, барлық мүдделі мемлекеттік органдар арасындағы өзара іс-қимылды қамтамасыз ету қажет, өйткені бүгінгі күні олардың әрқайсысы өзінің жұмыс бағытымен ғана айналысады және басқа мемлекеттік органның жұмысынан хабарсыз.

Алтыншы сайланым депутаты Рамзия Умербаева сөз сөйлеп, құқық бұзушылықтың алдын алу жөніндегі менеджер лауазымын енгізу жөніндегі бастаманы қолдады. Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі инспекторлардың жұмысы болған кезде ІІД мен білім басқармасының бірлескен жұмыс жоспары болған. Қазір инспекторлардың болмауына байланысты мұндай жоспарлар да жоқ. Рамзия Умербаева кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтың алдын алу бойынша бірлескен жұмыс жоспарын құру дәстүрін жалғастыруды ұсынды. Ерте жүктілік мәселесін қарау үшін қоғамдық денсаулық сақтау басқармасын есеппен шақыру қажет.

Алтыншы сайланым депутаты, әкімнің әлеуметтік мәселелер жөніндегі штаттан тыс кеңесшісі Қарақат Әбден сөз сөйледі. Ол отырыстың күн тәртібінде өте маңызды мәселе қаралып жатқанын, өйткені қазақстандық қоғамның болашағы құқық бұзушылыққа бейім кәмелетке толмағандармен жұмыс нәтижесіне байланысты екенін атап өтті.

Интернат ұйымдарында тәрбиеленіп жатқан жетім балаларға ерекше назар аудару қажет, өйткені ата-аналарының орнына оларға жауапты қызметкерлер қамқорлық жасайды. Басшылықтың, әкімнің әлеуметтік мәселелер жөніндегі орынбасарларының ауысуы балалардың өміріне қатысты мәселелерге әсер етпеуі керек. Ол жаңа сайланым депутаттарына балаларды осындай жағдайлардан қорғау тетігі туралы ойлануды ұсынды. Немесе депутаттар құқық бұзушылықтың алдын алу мәселесін жиі талқылап, осы мәселені ерекше бақылауға алуы керек. Құқық бұзушылықтың алдын алумен айналысатын орган болуы керек. Басқарма есебінде жетім балалардың жалдамалы баспана алғаны жөнінде айтылды, бірақ бұл үйлер сатып алу құқығынсыз. Жалға алуды ұзарту 5 жылдан кейін жүзеге асырылады, ұзартудың болатынына кім кепілдік бере алады, балалардың өз құқықтарын білуі үшін олармен кімдер жұмыс істейді. Балалар үйінде олардың қамқоршысы директор болатыны белгілі, сондықтан балалар өз істерін ұйымдастыруға үйренбеген. Бір кездері депутаттар ХҚКО-нда жетім балалар барлық өзекті мәселелер бойынша кеңес ала алатын «терезе» құру жөнінде ұсыныс жасаған. Сондай-ақ, Қарақат Әбден балалардың 4 жасқа дейін Сәбилер үйінде болу мәселесін қозғады, осы жасқа толғаннан кейін бала балалар үйіне жіберіледі. Заңға сәйкес, бала әдеттегі үйренген ортасынан шығып, күн көріс және өмір сүру ережелері әлдеқайда қатаң болатын балалар үйіне барады. Ол ҚР Парламент Мәжілісіне баланың Сәбилер үйінде болу мерзіміне қатысты заңнамаға өзгерістер енгізу бойынша ұсыныс жасауды ұсынды. Сондай-ақ, ол Уақытша болу орталығында балалар санының арту проблемасына тоқталды, балалар үйіне тиесілі ғимарат басқаға берілген және ол балалар үйінің теңгерімінде емес. Аумақ бойынша қала олардың көлемін азайтты, ал балалар саны өсті.

Депутат Назгүл Мағжанова жалға берілетін тұрғын үйдің мерзімін ұзарту қандай негіздер бойынша жалғаспауы мүмкін деген сұрақ қойды. Депутат жалғыз асыраушысынан айырылып, көшеде қалған отбасылар, балалар мәселелері бойынша көпшілік тыңдаулар өткізуді ұсынды. Азаматтарды қабылдау барысында мүгедек ата-аналар жүгінген, олардың балалары сау, бірақ денсаулығына байланысты шектеулер салдарынан ата-аналар балаларының құқықтарын қорғай алмайды. Ол білім беру басқармасында, ҮЕҰ-да, орталықта және т. б. көптеген мәселелер жинақталып қалғанын, балаларды қорғауға қатысты проблемаларды анықтап, жүйелеу керектігін атап өтті.

Қарақат Әбден тұрғын үй және тұрғын үй инспекциясы басқармасының өкілінен ұзартуды жүргізуге мүмкіндік беретін қолданыстағы заңнаманың бекітілген нормаларына қатысты жауап беруді сұрады. Сондай-ақ, ол ерте жүктілік мәселелері ұзақ уақыт бойы талқыланбағанын атап өтті. Перзентхана меңгерушілері қыздардың ерте жүктілігі фактілерін растайды. Осыған байланысты Қарақат Әбден аталған мәселе бойынша, бірінші кезекте жетім балалармен жұмысты жандандыру жөнінде ұсыныспен білім басқармасына жүгінді.

Тұрақты комиссияның төрағасы тұрғын үй және тұрғын үй инспекциясы басқармасына депутаттардың сұрақтарына жазбаша түрде жауап беруді тапсырды. Нұрлан Көпешов кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі комиссияның құрамына мәслихаттың 2-3 депутатын енгізуді, барлық мәселелер бойынша білім басқармасымен жеке кездесу өткізуді ұсынды.

Отырысты қорытындылай келе Нұрлан Көпешов депутаттарға кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі комиссия мүшелерімен бірлесіп, балалар орналасқан барлық арнайы білім беру ұйымдарына барып қайтуды тапсырды.