Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының бағаларын тұрақтандыру мәселелері

Қалалық мәслихатта Талғат Нәрікбаевтың төрағалығымен Нұр-Сұлтан қаласы мәслихаты жетінші сайланымның тұрақты комиссияларының бірлескен отырысы өтті.

«Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына бағаны тұрақтандыру жөніндегі жергілікті атқарушы органдардың жұмысы туралы» мәселе бойынша «Нұр-Сұлтан қаласының Инвестициялар және кәсіпкерлікті дамыту басқармасы» ММ басшысының м.а. Ержан Балтаев баяндама жасады.

Ол депутаттарға елорда тұрғындарының негізгі азық-түлік тауарларына қажеттілігі жылына - 810 мың тоннаны, айына 67 мың тоннаны құрайтынын хабарлады.

Қалада сақтау көлемі 185 мың тонна болатын 5 ірі логистикалық орталық, сондай-ақ жалпы сақтау көлемі 37 мың тонна болатын 7 көкөніс қоймасы бар.

Көкөніс қоймалары мен КЛО-дың жалпы сақтау көлемі 222 мың тонна өнімді құрайды, бұл елорданың негізгі азық-түлік тауарларына жылдық қажеттілігінің 30%-ын сақтауға мүмкіндік береді. Сақтау көлемі шамамен 15 мың тонна болатын тағы 3 көкөніс қоймасы құрылыс сатысында.

Ағымдағы жылы Қазақстан бойынша инфляция өсімі шамамен 10%-ды, азық-түлік тауарларына 10,7%-ды құрады. Осы көрсеткіш бойынша қала 6-7 позицияларда тұр.

Соңғы аптада әлеуметтік маңызы бар өнімдерге баға индексі шамамен 99%-ды құрайды, яғни қазіргі уақытта әлеуметтік маңызы бар өнімдерге, әсіресе көкөніс өнімдеріне бағаның төмендеу кезеңі. Бағаның өсуі маусымдықпен байланысты, бағаның өсуі қаңтардан маусымға дейін байқалады.

Әкімдік бағаны тұрақтандыру үшін жедел және жүйелі сипаттағы шаралар қабылдауда. Жедел әрекет ету аясында 5,6 млрд. теңге қаражат бөлінді, жеткізушілермен бірқатар шарттар жасалды. Тамыздан бастап өңірлерді шақыра отырып, ауыл шаруашылығы жәрмеңкелері өткізілуде, қазірдің өзінде үш жәрмеңке өткізілді. Өткен аптада ведомствоаралық комиссияның отырысы өтті, онда ұн мен көкөніс, май және ет сатып алуға қосымша қаражат мәселелері талқыланды.

Жүйелі шаралар шеңберінде тартылған инвестициялар есебінен ауданы 50 мың шаршы метрден астам 3 көтерме-тарату орталығының және қуаты жылына 10 мың тонна өнім шығаратын екі жылыжай кешенінің құрылысы жүргізілуде. Құрылысты 2022-23 жылдары аяқтау жоспарланған. Сондай-ақ, азық-түлік тауарларын сату «алқаптан сөреге» қағидаты бойынша жүзеге асырылатын «Фермерлер базарын» салу үшін инвесторлар тартылуда.

Тұрақты комиссияның төрағасы Талғат Нәрікбаев заң, құқық тәртібі және жұртшылықпен жұмыс мәселелері жөніндегі комиссияның отырысын өткізу бастамасына қатысты түсініктеме берді. Ол бұл мәселе ұлттық қауіпсіздіктің бір бөлігі болып табылатын азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты екенін атап өтті, бұл туралы, сондай-ақ азық-түлік бағасын тұрақтандыру туралы ел Президенті бірнеше рет айтқан болатын.

Депутаттар делегациясы отырысқа дайындық аясында тұрақты комиссия мүшелерінің қатысуымен көкөніс сақтау қоймаларына, басқа да нысандарға барып, олардың қазіргі жағдайын көрген. Басқарма басшысының міндетін атқарушының баяндамасында бәрі жақсы болып көрінгенмен, шындығында жағдай әлдеқайда нашар.

Талғат Нәрікбаев келісім-шарт негізінде шарт жасасу қиыншылықтан шығудың жолы емес екенін атап өтті. Әлемде табиғи сипаттағы түрлі катаклизмдер орын алуда, форвардтық шарттар қалада азық-түлік тапшылығы болмайтынына сенімділік бермейді. Шарттық міндеттемелер халыққа азық болмайды, қалада азық-түлік резервтері болуы тиіс.

Төтенше жағдайында қаланы қамтамасыз ететін қор болуы керек. Сондай-ақ, азық-түлік қоры бағаны тұрақтандыруға да әсер етеді. Бұл өте маңызды мәселе және оны кешенді түрде шешу қажет.

«Astana» ӘКК ҰК» АҚ Басқарма төрағасының орынбасары Еркеболат Серікбаев сөз сөйлеп, 2017-2021 жылдар аралығында әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының бағасын тұрақтандыру үшін Қоғамға бюджеттен 5 691 024 000 теңге бөлінгенін хабарлады.

Көкөніс өнімдерінің (картоп, сәбіз, пияз, қырыққабат) бағасын тұрақтандыру үшін 2021 жылғы қарашадан бастап 2022 жылғы мамырға дейін маусымаралық кезеңде шаруа қожалықтарымен (Магнум, АА Агро, Кереку агро) 1,4 млрд теңге сомасына - 7400 тонна картоп, 2830 тонна сәбіз, 2350 тонна пияз, 1250 тонна қырыққабат көкөністерін сатып алуға форвардтық шарттар жасалды. Аптасына үш рет мониторинг жүргізіледі, шарттық міндеттемелерді орындамаған жағдайда айыппұл тағайындалады.

Алдыңғы аптада болып өткен кеңесте бағаны тұрақтандырудың қолданыстағы құралдарының тиімділігі мәселелері талқыланды, кеңеске қатысушылар неғұрлым тиімді шаралар әзірлеу қажеттілігі туралы қорытындыға келді.

Қазіргі уақытта өз міндетін орындай алмаған жосықсыз инвесторға қатысты сотқа дейінгі тергеу жүргізілуде.

Талғат Нәрікбаев қазіргі уақытта қандай да бір катаклизмдердің болмаған жағдайының өзінде Қоғам жеткізушілердің шарттық міндеттемелерді бұзуымен байланысты елеулі проблемаларға тап болып отырғанын атап өтті.

Мәслихат хатшысы Ерлан Каналимов әріптестерін қолдап, Елбасының 2008 жылы бұл мәселені - азық-түлік белдеуін қамтамасыз ету, СҚО, Қарағанды, Павлодар, Ақмола облыстарының елорда тұрғындарын азық-түлікпен толық, жүз пайыз қамтамасыз етуі мәселесін көтергенін, сол кезде қоймалар, көкөніс сақтау қоймаларының құрылысы басталғанын атап өтті. Қажетті өнімдер тізіміне 27 атау енгізілген. Алайда қала тұрғындары күн сайын артуда, бұған қоса, қала маңындағы аймақтардың тұрғындары да қаладан сауда жасайды. Сондықтан қала тұрғындары үшін азық-түлік мөлшері есептелген кезде, осы жағдайлар да ескерілуі қажет.

Мысалы, мемлекеттік органдардың анықтамалық деректері бойынша 53%-ы азық-түлік белдеуі және өз өндірістері есебінен, 47%-ы басқа өңірлерден және импорттан қамтамасыз етіледі. Азық-түлікпен қамтамасыз етудегі импорттың үлесі жөнінде нақты ақпарат жоқ. 47%-дан импорттың үлесі қаншаны құрайды және үш есе қымбат сатып алынатын осы үлеске не кіреді. Екі күн ішінде басқарма осы мәселе бойынша талдауды ұсынуы керек. Сондай-ақ, азық-түлік өнімдерінің жеткізілуі, азық-түлік бағасының кімнің тарапынан бақыланатыны, мониторингтің қаншалықты жиі жүргізілетіні бойынша талдау дайындау қажет. Мысалы, депутаттар картоптың бір бағамен сатылып, ал бақылау тобы пайда болған кезде бағасының өзгеріп кететінінің куәсі болған. Бірде-бір супермаркетте әлеуметтік өнімдерді сату туралы хабарландырулар жоқ, БАҚ-та да, интернет-ресурстарда да әлеуметтік өнімдердің, олардың бағаларының және сатылатын жерлердің тізімі жоқ. Мәслихат хатшысы облыстармен азық-түлікпен қамтамасыз ету мәселелері бойынша соңғы рет қашан кеңес өткізілгені жөнінде сұрақ қойды. Басқарма өнімді әкелу мәселелерін бақыламайды. Депутаттар елорда апаттық жағдайларға қаншалықты дайын екендігі жөнінде білгісі келеді. Біздің жағдайымыз қиын, өйткені қала азық-түлік өндірмейді, сондықтан жауапты органдардың міндеті - азық-түлік қорын құру.

Депутат Талғат Нәрікбаев төтенше ахуалдар орын алған жағдайда, халық елордада азық-түлік мәселесі туындамайтынына сенімді болуы керек деп атап өтті.

Депутат Бауыржан Жанқонақов депутаттардың 12 мамырда бір супермаркетті аралау барысында анықтаған азық-түлік бағалары келесі аптада көтеріліп кеткенін айтты. Ақпаратта көрсетілгендей, 810 мың тонна қажеттілік бар, осы қажеттілікті есептеу бойынша сұрақ туындап отыр. Мұндай сандар қандай есептеулерден алынады, 1 адам күнде картоппен тамақтанбайды ғой. Басқарма ұсынған деректерден қосымша қаржыландыруға сұрау салу қалыптастырылады. Депутат ұсынылған мәліметтерді қайта есептеуді талап етіп, басқарма мен ведомстволық бағынысты ұйымдардың жұмысын түбегейлі қайта құру қажеттігін айтты.

Депутат Владислав Сергеев квазимемлекеттік ұйымның ұлғайып, кеңейіп келе жатқанын, бірақ оның алдына қойылған негізгі міндеттердің орындалмайтынын атап өтті. Бағаны тұрақтандыру бойынша жағдай жылдан жылға қайталанады. Бұл мәселе - ел басшылығы мемлекеттік органдардың алдына қойып отырған стратегиялық міндет, қазіргі уақытта бұл міндеттің орындалмай отырғанын айтуға болады. Ол уәкілетті органдар үшін нақты мерзімдерді белгілеуді және олардың жауапкершілігі туралы мәселе қоюды ұсынды.

Депутат Талғат Нәрікбаев депутаттарды бұл жағдайды соңына дейін анықтауға, қажет болған жағдайда елорда әкімінен жауапты адамдарды жазалауды сұрауға шақырды. Тұрақтандыру қорын қосымша қаржыландыру бойынша бюджетті келесі нақтылау барысында депутаттар осы мәселе бойынша барлық ескертулерін айта алады.

Депутат Бауыржан Жанқонақов инвесторлардың қаражатты қайтару мерзімін ұзартуға қатысты сын білдірді. Ол бұған үзілді-кесілді қарсы екенін айтты және егер міндеттерін орындай алмаса, олармен келісімшартты бұзу керек деп санайды.

Тұрақты комиссияның төрағасы тұрақты комиссиялардың бірлескен отырысын қорытындылай келе, бірлескен отырыстың талқылауына шығарылған мәселе маңызды екенін және айтылған ескертулер мен ұсыныстарды ескере отырып, нақты шаралар қабылдау қажеттігін атап өтті.