«TERESA» жобасын таныстыру

Мәслихат хатшысы Ерлан Каналимовтың төрағалығымен Zoom сервисінің бейнеконференцбайланыс платформасында қалалық мәслихаттың отырысы өтті.

Мәслихат хатшысы Ерлан Каналимов отырыс барысында дренаждық сулар, нөсер кәріздеріндегі сулар ағындары бойынша деректерді жинау және олардың негізінде көгалдандыру және жасыл екпелерді суару процесінде осындай суларды қайталама қолдану жөніндегі шешімдерді модельдеу бойынша «TERESA» жобасының таныстырылымы өтетінін айтты.

«TERESA» жобасының бастамашысы Дрезден техникалық университетінің Қалдықтарды басқару және қайталама экономика институты болып табылады, ол 2019 жылдың басында ГФР Білім және ғылыми зерттеулер министрлігінің мемлекеттік конкурстық бағдарламасына қатысу үшін неміс әзірлемелері мен технологияларын сыртқы нарықтарға ілгерілету үшін гранттар бөлу бойынша «Астана Innovations» АҚ-ға ынтымақтастық етуді ұсынды.

Баяндамашы ретінде «Астана innovations» АҚ Басқарма төрағасының орынбасары Асылбек Асан сөз сөйледі, ол депутаттарға бұл жоба «Teresa» жобасымен байланыстыра отырып, «Smart Astana» жобасы тұжырымдамасының міндеттерін шешуге ықпал ететінін хабарлады.

2019 жылғы қазанда Қ. Тоқаев елорданы одан әрі дамыту мәселелері жөніндегі кеңесте қатысушылардың назарын қаланы су басу және елорда тұрғындары үшін жасыл демалыс аймақтарын құру проблемасын шешуге аударды.

Жыл сайын қала су басу мен нөсер суларына тап болады, қолданып жүрген нөсер кәрізі жүйесі нөсер суларының ағынымен күресе алмайды. 2019 жылдың басында «Астана innovations» АҚ атына Дрезден техникалық университетінің Қалдықтарды басқару және қайталама экономика институты атынан ынтымақтастық туралы ұсыныспен хат келді.

Жобаның негізгі мәні - нөсерлі дренажды суларды екінші рет қолдану бойынша неміс технологияларын тестілеу.

Техникалық университеттің ұсынысын талдау жобаның «Астана innovations» міндеттерімен үйлесетінін көрсетті. Бұл жоба қала әкімдігі алдында таныстырылып, Техникалық университетке жазбаша түрде жолданған мақұлдауға ие болды.

Назарбаев Университеті жобаны іске асыруға қатысуға дайын екенін білдіріп, полигон ретінде университет жанындағы учаскені ұсынды. «Астана innovations» өз тарапынан полигон ретінде үнемі тасқын су басып қалатын Сарыарқа ауданын ұсынды. Мұндай учаскелер туралы ақпаратты «Астана innovations» АҚ IKomek-тен алды.

Жұмысты табысты жүргізу үшін Қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану басқармасы, Отын-энергетика кешені және коммуналдық шаруашылық басқармасы, Құрылыс басқармасы және Есіл және Сарыарқа аудандары әкімдіктері сияқты мемлекеттік органдардың қатысуы маңызды, өйткені олар нөсер кәрізі, қаланы салу және көгалдандыру бағдарламаларының әкімшілері болып табылады.

Қоғам Қазгидрометке және ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің Геология департаментіне пилоттық жобаны іске асыру үшін мәліметтер тізбесі бар ақпаратты ұсынуды сұрап хаттар жолдады, алайда бұл мәліметтер тек ақылы негізде берілетін болғандықтан, бас тартылды. Сондықтан Қоғам қалалық мәслихат депутаттарынан қажетті ақпаратты ақысыз алуға көмек көрсетуді сұрады.

«TERESA» жобасы бойынша екінші баяндамашы Дрезден техникалық университетінің өкілі Нұрлан Оңдас болды, оның айтуынша, жобаның уәждемесі елорда халқы санының болжамды өсіміне байланысты суға сұраныстың едәуір артуы, судың ең жоғары шығыны бар су тасқыны қаупінің жоғарылауы, қолда бар су ресурстарын интеграцияланған басқару қажеттілігі, елорданың су қауіпсіздігіне әсер етуі мүмкін климаттың өзгеруінің айтарлықтай әсерін күту болып табылады.

Нұрлан Оңдас жобаның кезеңдеріне, қосалқы жобаларға, инновациялық технологияларды қолдану жөніндегі халықаралық тәжірибеге егжей-тегжейлі тоқталып, жобаның мақсаты модельдеу мен техникалық шешімдердің озық құралдарының көмегімен су ресурстарын тиімді пайдалану болып табылатынын атап өтті.

Жоба аясында мониторинг жүйесіне қосылатын датчиктер негізінде модельдеу жоспарлануда.

Сөз соңында Нұрлан Оңдас «TERESA» жобасын пайдаланған жағдайда қала үшін тиімді тұстарға егжей-тегжейлі тоқталды.

Депутат Владислав Сергеев баяндамашыдан жобаның қалалық дренаждық нөсер жүйелері алдындағы артықшылықтарын қарапайым түрде көрсетуді сұрады.

Хакім Сабиров сөз сөйледі, ол жобалау кезінде көптеген нюанстар ескерілмейтінін айтты. Германияда олар тасқын суларды қаладан тыс жерге жібермейді, оларды жинағышқа жинақтай отырып, көгалдандыру үшін пайдаланады. Осылайша, жасыл аймақтарды құруға және жасыл кеңістікті суару шығындарын азайтуға болады. Жоба барысында жасыл аймақты қалай жасау керектігін тегін көрсетуге болады.

Депутат Ерлан Дакенов сөз сөйлеушіден Қазақстанның қандай техникалық жоғары оқу орындары осы жобада жұмыс істеп жатқанын және осы жоба бойынша комиссия құру туралы сұрады.

Назарбаев Университеті Инженерия мектебінің профессор-зерттеушісі Жанай Сағынов сөз сөйлеп, жобаны іске асыруға Қ. Сәтпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті, Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Назарбаев Университеті қатысатынын нақтылады. Оның айтуынша, батыс қалаларында судың бір бөлігі ағып, бір бөлігі бетінде қалатын шағын тоғандар салу үрдісі бар. Тоғаннан алынған су жергілікті жерде, белгілі бір ауданда, осы аймақтың қажеттіліктері үшін пайдаланылады. Жоба барысында судың сапасын талдау мүмкіндігі болады, ал техникалық су өсімдіктердің белгілі бір түріне жарамды суға бөлінеді. MAR технологиясы қазірдің өзінде сәтті қолданылуда, мысалы, климаты елорданың климатына өте ұқсас Калифорнияда су тасқыны тоғандарда сақталады, бұл оның табиғи ағып кетуіне мүмкіндік береді, содан кейін бұл су қайтадан қолданылады. Бұл жоба ғылыми жұмыс болып табылады. Бүгінгі таңда жоба үшін қажетті деректердің жоқтығы проблема болып тұр. Ең дұрысы, деректер ашық болуы керек, содан кейін әртүрлі техникалық университеттердің мәселелерін шешудің ондаған жобаларын жасауға болады, осындай кездесулерде дайын үздік жобаларды ұсынуға болады.

Депутат Ғабит Сатмағамбетов баяндамашыға жобаны дайындау қанша уақытқа созылатыны туралы сұрақ қойды. «Сарыарқа» ауданы су басу мәселесін шұғыл шешуді қажет етеді. Ол қазіргі проблеманы нөсер кәріздерінің көмегімен жедел шешуді, ал болашақта осы жобаны қарастыруды ұсынды, өйткені дайындық қажет, бос жер учаскелері қажет. Сондай-ақ, ол қажетті мәліметтерді алуға көмегін ұсынды.

Мәслихат хатшысы Ерлан Каналимов отырысты қорытындылай келе, бүгінгі таңда су тапшылығы мәселесі бар екенін және ол тек арта беретінін айтты. Батыста кәріз, себезгі, автожуу үшін, екпелерді, жолдарды суару кезінде қайталама техникалық су пайдаланылады. Қазіргі уақытта бізде кәрізге, көлік жуу орындарында таза су пайдаланылады, бұл ретте жалғыз су көзі Вячеслав су қоймасы болып табылады. Абылай хан даңғылында қазірдің өзінде су тапшылығы мәселесі бар, себебі қала да, халық саны да өсіп келеді. Мәселе мынада, мемлекеттік органдар инновациялық жобалармен айналысқысы келмейді, ескі тәсілмен жұмыс істейді, жайлылық аймағынан шыққысы келмейді. Е. Каналимов әрбір жобаға жеке мемлекеттік орган бекітуді ұсынды. Мысалы, «Сарыарқа» ауданында аталған жобаны іске асыруға аудан әкімі жауапты болады.